Tekirdağ ve İlçeleri için "HASTA BAKIM MERKEZİ" Projesi
Tekirdağ İçin “Hasta Bakım Merkezi” Modeli
Neden “Yaşlı Bakım Merkezi” ile Karıştırılmamalı?
1) Tanım ve Hukuki Dayanak Farkı
Yaşlı Bakım Merkezleri / Huzurevleri: Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na bağlı sosyal hizmet kuruluşlarıdır; odağı 60+ bireylerin barınma, gündelik yaşam desteği, psiko-sosyal ihtiyaçlarıdır. Tıbbi izlem sınırlıdır; 24 saat tıbbi tedavi/klinisyen gözetimi temel amaç değildir. Tanım ve koşullar yönetmeliklerle açıkça çizilmiştir. (Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı)
Hasta Bakım Merkezi (HBM): Türkiye mevzuatında “bağımsız ve özel bir kuruluş türü” olarak net bir lisans başlığıyla tanımlı değildir. Piyasada “hasta bakım evi/merkezi” ibaresi pazarlama terimi olarak kullanılır; çoğu fiiliyatta huzurevi/yaşlı bakım çatısı altındaki sosyal bakım hizmetleridir ve klinik yetkinlikleri hastane düzeyinde değildir. (Huzurevi Fiyatları)
Sağlık Bakanlığı eksenindeki yakın kavramlar:
Palyatif Bakım Üniteleri/Merkezleri (hastane bünyesinde): ağrı kontrolü, bası yarası yönetimi, beslenme desteği, semptom palliasyonu gibi tıbbi hizmetler verir; yönerge ile tanımlıdır. (khgmsaglikhizmetleridb.saglik.gov.tr)
Evde Sağlık Hizmetleri: evde hekim/hemşire ziyaretleri, izlem ve koordinasyon sağlar; il koordinasyon merkezleri üzerinden yürür. (tekirdagevdesaglik.saglik.gov.tr)
Sonuç: Yaşlı bakım sosyal hizmettir; HBM ise kavramsal olarak tıbbi bakım ve hemşirelik yoğunluğu yüksek, “hastane sonrası” ara basamak (subacute/SNF benzeri) bir yapıyı işaret eder. Türkiye’de bunun karşılığı hastane içi palyatif/uzun süreli bakım yatakları + evde sağlık ağı kombinasyonudur; bağımsız “HBM” lisansı yoktur. (Karşılaştırma için uluslararası SNF/hospice referansları: (hebrewseniorlife.org))
2) Hedef Kitle ve Hizmet Kapsamı
Başlık Yaşlı Bakım Merkezi (Sosyal) “Hasta Bakım Merkezi” (tıbbi bakımlı ara basamak)
Hedef
60+, fonksiyonel destek gereksinimi
Yaş sınırı yok; yara, trakeostomi, PEG/enteral beslenme, ileri demans sorunlu davranış yönetimi, uzun süreli IV/antibiyotik, post-AKS/KOAH alevlenmesi sonrası rehabilitasyon gibi klinik ihtiyaçlar
Süreklilik
Uzun süreli yaşam odaklı
Hastane sonrası stabil dönemde, komplikasyon riski yüksek hastalara 24 saat hemşirelik ve hekim viziti
Personel
Bakım personeli + sınırlı sağlık personeli
Hekim, sorumlu hemşire, yara bakım, diyetisyen, fizyoterapist, psikolog, sosyal hizmet, manevi destek; 24/7 hemşirelik
Mevzuat
Aile ve Sosyal Hizmetler yönetmelikleri
Sağlık Bakanlığı yönergeleri ile palyatif/evde sağlık; bağımsız HBM başlığı henüz yok
Palyatif bakım yatağı olan kamu hastaneleri: Tekirdağ Şehir Hastanesi, Çerkezköy Devlet Hastanesi, Malkara Devlet Hastanesi (açılış ve tanıtım içerikleri). Bu birimler HBM’nin tıbbi çekirdeğine en yakın işlevi görür. (tekirdagsehir.saglik.gov.tr)
Evde Sağlık Hizmetleri Koordinasyon Merkezi ve ilçelerde birimler: başvuru 444 38 33, ASM/TSM üzerinden yönlendirme. (tekirdagevdesaglik.saglik.gov.tr)
Bağımsız “Hasta Bakım Merkezi”: Resmî lisans kategorisi bulunmadığı için yok; piyasada geçen adlandırmalar çoğunlukla huzurevi/özel bakım evi kapsamındadır. (Huzurevi Fiyatları)
4) Neden Arada “Uçurum” Var?
Klinik Yetkinlik ve Sorumluluk: HBM’de IV tedavi, bası yarası debridmanı, PEG/trakeostomi bakımı gibi klinik işlemler rutin olabilir; huzurevlerinde standart olarak beklenmez. (solunum.org.tr)
Mevzuat ve Denetim: Huzurevleri sosyal hizmet denetimine tabidir; HBM mantığında ise sağlık hizmet sunumu söz konusu olduğundan Sağlık Bakanlığı standartlarına, enfeksiyon kontrolüne, klinik göstergelere tabi olmalıdır. (Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı)
Finansman: Palyatif/hastane içi hizmetler SGK kapsamında yürürken, huzurevi ücretleri çoğunlukla cepten/yerel destek ağırlıklıdır. (Kurumsal ayrımı gösteren yönetmelik farkları için) (Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı)
Amaç: Huzurevi “yaşam yeri”, HBM ise klinik iyileştirme/semptom kontrol ve yeniden işlevselleşme için ara bakım basamağıdır. (Uluslararası SNF/hospice ayrımı) (hebrewseniorlife.org)
Tekirdağ İçin Önerilen “Hasta Bakım Merkezi” Yol Haritası
A) Model ve Hukuki Çerçeve
Kısa vadede: “Bağımsız HBM” lisansı olmadığı için, hastane bünyesinde palyatif/uzun süreli bakım yataklarının güçlendirilmesi + evde sağlık entegrasyonu en gerçekçi modeldir. İl Protokolü/Valilik koordinasyonunda sağlık-sosyal hizmet işbirliği kurulmalıdır. (khgmsaglikhizmetleridb.saglik.gov.tr)
Orta vadede: Sağlık Bakanlığı ve Aile ve Sosyal Hizmetler ile pilot “Ara Bakım Yatağı” tanımı için görüşme; “Ayakta Teşhis ve Tedavi…” yönetmeliği kapsamındaki tıp merkezi/evde sağlık ruhsatlarına evde yoğun hemşirelik ve geçici gözlem yatağı protokolleri eklenebilir. (Türk Dişhekimleri Birliği)
Uzun vadede: Türkiye’de henüz yaygın olmayan hospice/inpatient hospice modeline yönelik mevzuat çalışmaları için uluslararası standartlar ve denetim örnekleri referans alınmalı. (National Alliance for Care at Home)
B) Hizmet Paketi (HBM çekirdeği)
Yara ve Ostomi Bakımı (negatif basınç, gelişmiş pansuman protokolleri)
Trakeostomi ve Solunum Bakımı (aspirasyon, nemlendirme, acil algoritmalar)
Beslenme Desteği (PEG/PEJ ve enteral-parenteral beslenme yönetimi)
Ağrı ve Semptom Yönetimi (palyatif protokoller)
Erken Rehabilitasyon (fizyoterapi-mobilizasyon, disfaji eğitimi)
Psikososyal ve Manevi Destek (hasta-aile görüşmeleri)
Evde Devam Paketi (taburculuk eğitimi, evde sağlık randevusu, tele-izlem)
Palyatif bakımın çok disiplinli ekip yapısı ve hemşirelik rollerine ilişkin ulusal literatür ve kılavuz uyumu esastır. (solunum.org.tr)
C) Personel ve Vardiya Standardı (öneri)
Gündüz: 1 hekim (iç hastalıkları/aile hekimi + palyatif eğitimi), 1 sorumlu hemşire, 1-2 hemşire/10 yatak, 1 fizyoterapist, 1 diyetisyen, 1 psikolog, 1 sosyal hizmet uzmanı
Gece: 1 hemşire/10 yatak + nöbetçi hekim çağrı sistemi
Akış: Hastane servis → (HBM) klinik stabilizasyon/rehab → Evde Sağlık (tele-izlem). Tekirdağ Şehir Hastanesi ve ilçe devlet hastaneleriyle sevkle entegre. (tekirdagsehir.saglik.gov.tr)
E) Kalite ve Göstergeler
30 gün içinde rehospitalizasyon oranı, bası yarası insidansı, ağrı skorlarında iyileşme, beslenme hedeflerine ulaşım, hasta-yakın memnuniyeti, taburculukta evde sağlık kapsama oranı. (Uluslararası kalite yaklaşımı için hospice/SNF denetim örnekleri) (oig.hhs.gov)
Tekirdağ İçin Somut Adım Listesi
İl Düzeyi Çalıştay: İl Sağlık Müdürlüğü + hastaneler (Şehir, Çerkezköy, Malkara) + ASM/TSM Evde Sağlık + belediye sosyal hizmet. Mevcut yataklar ve vaka akışı haritalansın. (tekirdagsehir.saglik.gov.tr)
Pilot Klinik Yol Haritası: 10-15 yataklı “ara bakım/palyatif+rehab” pilotu; standart bakım paketleri ve sevk kriterleri yazılsın (örn. PEG/trakeo protokolü). (khgmsaglikhizmetleridb.saglik.gov.tr)
Evde Sağlık Entegrasyonu: 444 38 33 hattı ve il koordinasyon merkeziyle taburculuk protokolü; ASM’ler için kısa eğitim. (tekirdagevdesaglik.saglik.gov.tr)
Mevzuat Diyaloğu: Bakanlıklarla “bağımsız HBM” lisans başlığı veya hastane dışı palyatif gözlem pilot çerçevesi için resmi görüşme dosyası. (Türk Dişhekimleri Birliği)
Kamu Bilgilendirme: “Huzurevi ≠ Hasta Bakım” ayrımını anlatan yerel rehber; sevk ve başvuru şeması.
Son Söz
Yaşlı Bakım Merkezi, barınma ve sosyal bakım eksenli bir sosyal hizmet kuruluşudur; Hasta Bakım Merkezi ise tıbbi işlem ve 24 saat hemşirelik gözetimi gerektiren klinik ara basamak bakımı ifade eder. Türkiye’de bağımsız HBM lisans kategorisi olmadığı için Tekirdağ’da sürdürülebilir çözüm, hastane içi palyatif/ara bakım yataklarının güçlendirilmesi + Evde Sağlık entegrasyonu ve orta vadede pilot mevzuat çalışmasıdır. Bu ayrımı net tutmak, hem ailelerin doğru yere başvurmasını hem de klinik sonuçların iyileşmesini sağlar. (Temel dayanak ve yerel durum için kaynaklar: (Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı))